Đi máy bay có bị say không? Đây là câu hỏi khiến nhiều hành khách lần đầu hoặc ít đi máy bay cảm thấy lo lắng. Say máy bay là hiện tượng phổ biến do sự xáo trộn trong hệ thống thăng bằng của cơ thể khi di chuyển trên không. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân gây say máy bay, từ yếu tố sinh lý đến tâm lý. Đồng thời chia sẻ những mẹo chống say hiệu quả nhất từ kinh nghiệm thực tế và lời khuyên khoa học.
Say máy bay là gì? Sự thật đằng sau cảm giác khó chịu trên không
Say máy bay, hay còn gọi là say độ cao, là một dạng phổ biến của say tàu xe (motion sickness). Đây không phải là một căn bệnh mà là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước những tín hiệu chuyển động không đồng bộ.
Mức độ phổ biến của say máy bay
Say máy bay được định nghĩa là một phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể khi phải đối mặt với các kích thích chuyển động phức tạp có cường độ và thời gian đủ lớn. Hiện tượng này thường xảy ra khi một cá nhân chưa thích nghi hoàn toàn với một dạng chuyển động lạ.
Điều quan trọng cần hiểu là say máy bay không phải là một bệnh lý hay rối loạn. Mà là một phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với sự không khớp giữa các tín hiệu cảm giác. Việc nhận thức điều này có thể giúp giảm bớt sự lo lắng và tự ti cho những người thường xuyên gặp phải tình trạng này. Từ đó tạo tiền đề cho một tâm lý thoải mái hơn, vốn là một yếu tố then chốt trong việc phòng chống say máy bay.
🎉 Ưu đãi đặc biệt cho "fan" mới!
Nhập mã BLOGVEXERE
Giảm ngay 10% (tối đa 30K)
cho khách hàng lần đầu đặt vé tại Vexere
- Áp dụng đến hết 31/07/2025
- Mỗi khách hàng chỉ được hưởng ưu đãi 1 lần. Mỗi đơn hàng được đặt tối đa 1 vé.
Mặc dù máy bay có ưu điểm di chuyển nhanh hơn đáng kể so với các phương tiện khác như xe khách hay tàu hỏa, giúp rút ngắn tổng thời gian chịu tác động của chuyển động, say máy bay vẫn là một tình trạng khá phổ biến mà bất kỳ ai cũng có thể gặp phải.
Các số liệu thống kê cho thấy mức độ phổ biến của hiện tượng này không hề nhỏ; một nghiên cứu đã chỉ ra rằng khoảng 24% hành khách trên các chuyến bay thương mại từng trải qua cảm giác khó chịu hoặc buồn nôn do say máy bay. Điều này nhấn mạnh rằng say máy bay là một trải nghiệm chung của nhiều người, không phải là một vấn đề cá biệt.
Ai là người dễ bị say máy bay?
Mặc dù say máy bay có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, một số đối tượng nhất định có khả năng cao hơn để gặp phải tình trạng này.
Những người dễ bị căng thẳng, lo lắng thường có nguy cơ cao hơn. Bởi yếu tố tâm lý có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng. Tương tự, việc sử dụng đồ uống có cồn trước hoặc trong khi bay, hoặc đang bị ốm hay dùng thuốc điều trị cũng có thể làm tăng khả năng say máy bay.
Độ tuổi cũng là một yếu tố ảnh hưởng đáng kể. Trẻ em thường dễ bị say tàu xe nói chung, và say máy bay cũng không ngoại lệ. Đặc biệt, tình trạng này có xu hướng đạt đỉnh điểm ở độ tuổi từ 6 đến 9 tuổi, sau đó thường giảm dần khi trẻ lớn lên. Tuy nhiên không phải lúc nào cũng hết hoàn toàn. Ngoài ra, phụ nữ mang thai và những người có tiền sử đau nửa đầu (migraine) cũng được ghi nhận là có khả năng cao hơn bị say máy bay.
Một yếu tố quan trọng khác, thường bị bỏ qua, là yếu tố di truyền. Nghiên cứu chỉ ra rằng nếu một trong hai phụ huynh có tiền sử bị say tàu xe, khả năng con cái cũng bị say là khoảng 50%.
Các triệu chứng thường gặp khi say máy bay
Các triệu chứng của say máy bay khá tương đồng với các dạng say tàu xe khác, bao gồm một loạt các biểu hiện khó chịu. Các triệu chứng phổ biến nhất thường là buồn nôn và nôn mửa, chóng mặt, đau đầu, và cảm giác mệt mỏi toàn thân. Ngoài ra, hành khách có thể trải qua các dấu hiệu như đổ mồ hôi lạnh, da nhợt nhạt, tăng tiết nước bọt, và thở nhanh.
Các dấu hiệu sớm của say máy bay thường bắt đầu bằng cảm giác khó chịu nhẹ ở vùng thượng vị. Thường được mô tả là “stomach awareness” (nhận thức về dạ dày). Sau đó là cảm giác khó chịu chung và nóng bừng. Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, người bị say có thể cảm thấy kiệt sức, mất khả năng tập trung, hoặc trở nên cáu gắt.
Điều đáng lưu ý là một số triệu chứng thường gặp khi đi máy bay, như ù tai khi máy bay cất cánh hoặc hạ cánh, thực chất thường do sự chênh lệch áp suất không khí giữa tai ngoài và tai giữa gây ra, và không liên quan trực tiếp đến triệu chứng say máy bay.
Một điểm quan trọng khác là các triệu chứng ban đầu của say máy bay có thể dễ dàng bị nhầm lẫn với sự mệt mỏi thông thường hoặc cảm giác buồn chán trong chuyến đi. Điều này có thể khiến hành khách bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo sớm.
Việc không nhận ra các dấu hiệu sớm như khó chịu nhẹ hoặc đổ mồ hôi lạnh có thể dẫn đến việc không thực hiện các biện pháp phòng ngừa kịp thời, làm cho tình trạng say trở nên nghiêm trọng hơn. Do đó, việc hiểu rõ và nhận biết đầy đủ các triệu chứng giúp hành khách chủ động hơn trong việc kiểm soát tình hình và ứng phó kịp thời.
Các nguyên nhân thường gặp dẫn đến say máy bay
Để chống say máy bay hiệu quả, việc hiểu rõ nguyên nhân gốc rễ là vô cùng quan trọng. Say máy bay không chỉ là do sự rung lắc, mà là kết quả của sự xung đột phức tạp giữa các tín hiệu mà não bộ nhận được từ các giác quan.
Cơ chế sinh lý: Xung đột giữa các giác quan
Lý thuyết xung đột giác quan (Sensory Conflict Theory) là giả thuyết chính giải thích say máy bay. Xảy ra khi não bộ nhận tín hiệu mâu thuẫn từ ba hệ thống giác quan: tiền đình (tai trong), thị giác (mắt) và cảm thụ bản thể (cảm nhận vị trí cơ thể).
Hệ thống tiền đình trong tai trong chịu trách nhiệm thăng bằng, gửi thông tin về chuyển động đến não. Khi tín hiệu từ tai trong không khớp với những gì mắt nhìn thấy hoặc cơ thể cảm nhận, não sẽ bối rối.
Ví dụ, trong khoang máy bay, mắt thấy tĩnh nhưng tai trong cảm nhận chuyển động, gây ra sự không đồng bộ và dẫn đến triệu chứng say. Một biến thể là “neural mismatch”, khi trải nghiệm hiện tại không khớp với kỳ vọng của não về chuyển động.
Hiểu cơ chế này rất quan trọng để phòng chống say máy bay. Nó lý giải tại sao nhìn ra ngoài cửa sổ hoặc nhắm mắt lại có hiệu quả. Nhìn ra ngoài giúp đồng bộ hóa tín hiệu thị giác với tai trong, giảm mâu thuẫn.
Ngược lại, đọc sách hay nhìn màn hình điện thoại khiến mắt cố định vào vật tĩnh, làm tăng xung đột và trầm trọng thêm tình trạng say. Nhắm mắt hoặc ngủ cũng loại bỏ tín hiệu thị giác gây nhiễu, giúp não thích nghi. Nền tảng khoa học này củng cố tính hợp lý của các mẹo chống say thực tế.
Yếu tố tâm lý: Lo lắng và căng thẳng
Bên cạnh các yếu tố sinh lý, tâm lý đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc gây ra và làm trầm trọng thêm tình trạng say máy bay. Nỗi sợ say và lo lắng trước hoặc trong chuyến bay là nguyên nhân chính làm tăng khả năng bị say và khiến các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn. Những người dễ căng thẳng, lo lắng trong cuộc sống hàng ngày thường có nguy cơ cao hơn gặp phải tình trạng này khi bay.
Hiện tượng này tạo thành một vòng lặp tiêu cực. Khi lo lắng về việc bị say, cơ thể tăng cường hormone căng thẳng, làm tăng độ nhạy cảm của hệ thần kinh và tiền đình. Điều này khiến cơ thể dễ bị kích thích bởi chuyển động của máy bay và khó thích nghi, từ đó tăng khả năng bị say. Khi triệu chứng xuất hiện, lo lắng lại gia tăng. Tạo vòng luẩn quẩn làm tình trạng trầm trọng hơn.
Do đó, giữ tâm lý bình tĩnh, thoải mái và thư giãn là cách hiệu quả để tránh say máy bay. Chủ động quản lý tâm lý không chỉ giảm khó chịu mà còn phá vỡ vòng luẩn quẩn “sợ say sẽ say”. Chuẩn bị tâm lý tích cực, giảm lo lắng và căng thẳng giúp não bộ và cơ thể thích nghi tốt hơn với môi trường bay, giảm thiểu phản ứng tiêu cực và cải thiện trải nghiệm chuyến bay.
Tác động từ môi trường bay: Áp suất, nhiễu loạn và tiếng ồn
Môi trường đặc thù của máy bay cũng góp phần đáng kể vào việc gây ra say máy bay thông qua một số yếu tố vật lý và khí quyển.
Áp suất không khí thay đổi
Khi máy bay cất cánh và đạt đến độ cao hành trình, áp suất không khí trong khoang sẽ giảm xuống so với mặt đất.
Mặc dù các hệ thống điều áp trên máy bay được thiết kế để duy trì áp suất ở mức an toàn và thoải mái cho hành khách (thường tương đương với độ cao khoảng 1.800 – 2.400 mét so với mực nước biển). Sự thay đổi này vẫn có thể gây ra cảm giác khó thở, ù tai, chóng mặt và buồn nôn ở một số người nhạy cảm.
Hành khách có thể cảm thấy khó chịu hơn khi máy bay di chuyển vào vùng không khí loãng hoặc khi áp suất thay đổi đột ngột.
Nhiễu loạn không khí
Đây là hiện tượng không khí di chuyển hỗn loạn, gây ra rung lắc mạnh cho máy bay khi đang bay. Nhiễu loạn có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như sự thay đổi đột ngột về hướng và tốc độ gió, chênh lệch nhiệt độ giữa các khối không khí, hoặc ảnh hưởng của địa hình.
Những chuyển động lên xuống và sang hai bên với tần số thấp, cường độ mạnh do nhiễu loạn là yếu tố chính gây say máy bay. Khi máy bay rung lắc dữ dội, các tín hiệu chuyển động đến từ hệ thống tiền đình trở nên mạnh mẽ và không nhất quán, làm tăng cường sự xung đột giác quan và dẫn đến các triệu chứng say.
Tiếng ồn và rung lắc
Cuối cùng, tiếng ồn và rung lắc liên tục trong khoang máy bay cũng có thể góp phần gây ra cảm giác khó chịu và say.
Mặc dù máy bay hiện đại được thiết kế để giảm thiểu tiếng ồn và độ rung, những yếu tố này vẫn tồn tại và có thể ảnh hưởng đến hệ thống tiền đình của một số hành khách, đặc biệt ở một số vị trí ghế nhất định.
Mẹo chống say máy bay hiệu quả nhất dành cho bạn
Phòng chống say máy bay là một quá trình toàn diện, bắt đầu từ việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước chuyến đi cho đến các biện pháp tức thì khi đang bay. Áp dụng một chiến lược đa diện sẽ giúp hành khách tối ưu hóa khả năng thoải mái trong suốt chuyến bay.
Chuẩn bị kỹ lưỡng trước chuyến bay
Nghỉ ngơi đủ giấc
Một trong những biện pháp quan trọng nhất để giảm tình trạng say máy bay là đảm bảo cơ thể được nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc trước chuyến bay. Việc tránh thức khuya và duy trì một giấc ngủ chất lượng sẽ giúp hành khách có tinh thần thoải mái và sức khỏe tốt nhất khi bắt đầu hành trình.
Khi cơ thể được ngủ đủ giấc sẽ thời gian để hồi phục và nạp đầy năng lượng cần thiết, giúp giảm căng thẳng và mệt mỏi – hai yếu tố thường làm tăng nguy cơ cảm giác say.
Hơn thế nữa, giấc ngủ đầy đủ không chỉ giúp giảm mệt mỏi về thể chất và tinh thần mà còn cải thiện đáng kể khả năng thích nghi của hệ thống tiền đình với các tín hiệu chuyển động.
Thiếu ngủ có thể làm tăng độ nhạy cảm của cơ thể đối với các tác nhân gây say. Do đó, việc nghỉ ngơi đầy đủ là một biện pháp nền tảng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phản ứng sinh lý của cơ thể trước các tác động của chuyến bay.
Chế độ ăn uống hợp lý: Nên ăn gì và tránh ăn gì?
Chế độ ăn uống trước chuyến bay có ảnh hưởng lớn đến cảm giác thoải mái của hành khách. Một trong những lời khuyên quan trọng nhất là nên ăn nhẹ một chút để dạ dày không bị trống rỗng. Dạ dày trống rỗng dễ gây cồn cào và buồn nôn do axit dạ dày không có thức ăn để xử lý.
Các món ăn nhẹ, thanh đạm, ít dầu mỡ là lựa chọn tối ưu. Hành khách nên ưu tiên các thực phẩm giàu protein như ức gà hoặc cá hồi ít mỡ, hoa quả tươi, sữa chua, bánh quy giòn, bánh mì nướng, hoặc khoai tây luộc/hấp. Những thực phẩm này dễ tiêu hóa và giúp ổn định dạ dày.
Ngược lại, có một số loại thực phẩm và đồ uống nên tránh trước chuyến bay. Đó là các loại thực phẩm giàu carbohydrate và đường, đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, hoặc có quá nhiều gia vị.
Các loại đậu và rau cải xanh (như bông cải xanh) cũng nên hạn chế vì chúng dễ gây đầy hơi, làm tăng cảm giác khó chịu khi cơ thể chịu tác động của áp suất không khí thay đổi.
Hành, tỏi và kẹo cao su không đường (thường chứa xylitol gây đầy hơi) cũng là những thứ cần tránh. Cuối cùng, nước ngọt có gas cũng không được khuyến khích vì có thể gây đầy hơi và ợ hơi.
Việc ăn nhẹ không chỉ giúp ổn định dạ dày mà còn ngăn chặn việc dạ dày trống rỗng tiết axit, vốn là nguyên nhân gây buồn nôn, đồng thời tránh các thực phẩm gây đầy hơi làm tăng thêm cảm giác khó chịu khi cơ thể chịu tác động của áp suất.
Giữ cơ thể đủ nước
Duy trì đủ nước cho cơ thể là một biện pháp phòng chống say máy bay đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả. Hành khách nên uống nhiều nước lọc hoặc nước trái cây trước và trong suốt chuyến bay. Điều này giúp cơ thể không bị mất nước. Đặc biệt là trong môi trường khoang máy bay có độ ẩm thấp.
Ngược lại, cần tránh hoàn toàn các đồ uống có cồn, caffeine (như cà phê, trà đậm) và các chất kích thích khác. Những chất này có thể kích thích dây thần kinh, gây mất nước và làm mất cân bằng cơ thể ở độ cao lớn. Từ đó làm tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng say.
Mất nước làm cơ thể dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi áp suất không khí trong khoang máy bay và kích thích hệ thần kinh, tăng nguy cơ say. Tình trạng khát nước sẽ khiến cơ thể dễ bị thay đổi lượng áp suất trong không khí gây ra tình trạng say máy bay. Do đó, việc duy trì đủ nước là một yếu tố quan trọng để cơ thể hoạt động ổn định và giảm thiểu phản ứng tiêu cực.
Chuẩn bị tâm lý vững vàng
Yếu tố tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến trải nghiệm bay. Việc giữ tâm lý bình tĩnh, thoải mái và thư giãn trước chuyến bay là một biện pháp phòng ngừa say máy bay cực kỳ hiệu quả. Hành khách nên cố gắng giảm bớt các lo lắng, suy nghĩ tiêu cực và căng thẳng về chuyến đi.
Tâm lý sợ say có thể tự tạo ra hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng say máy bay. Điều này được gọi là hiệu ứng tự kỷ ám thị, nơi sự mong đợi về việc bị ốm có thể thực sự dẫn đến các triệu chứng.
Việc chủ động quản lý tâm lý không chỉ giúp giảm bớt sự khó chịu mà còn có thể phá vỡ vòng luẩn quẩn “sợ say sẽ say”. Khi tâm lý được thả lỏng, hệ thần kinh sẽ ít bị kích thích hơn. Tạo điều kiện cho não bộ và cơ thể thích nghi tốt hơn với môi trường bay, từ đó giảm thiểu các phản ứng sinh lý tiêu cực và cải thiện đáng kể trải nghiệm chuyến bay.
Các mẹo chống say khi đi máy bay có thể áp dụng ngay lập tức
Lựa chọn chỗ ngồi lý tưởng trên máy bay
Việc chọn vị trí ngồi phù hợp trên máy bay có thể tạo ra sự khác biệt lớn đối với những người dễ bị say. Vị trí lý tưởng nhất để giảm say máy bay là ở phần thân máy bay, hai bên cánh máy bay hoặc gần phía trước máy bay. Những khu vực này thường ít rung lắc và tiếng ồn hơn so với các phần khác của máy bay. Đặc biệt là phần đuôi, nơi thường chịu nhiều rung lắc nhất.
Nếu có thể, việc chọn ghế gần cửa sổ cũng rất hữu ích. Nhìn ra ngoài cửa sổ giúp hành khách có thể tập trung vào đường chân trời hoặc một điểm cố định ở xa, cung cấp một tham chiếu thị giác ổn định cho não bộ. Từ đó giúp cân bằng tín hiệu từ hệ thống tiền đình và giảm xung đột giác quan. Điều này giúp não bộ nhận được thông tin nhất quán hơn về chuyển động.
Tập trung thị giác
Việc điều chỉnh thị giác là một biện pháp trực tiếp để giảm xung đột giác quan, vốn là nguyên nhân chính gây say máy bay. Nếu có thể, hành khách nên nhìn ra ngoài cửa sổ và tập trung vào đường chân trời hoặc một vật thể cố định ở xa. Việc này giúp não bộ nhận được tín hiệu nhất quán về chuyển động từ cả mắt và tai trong. Từ đó giảm bớt sự bối rối và cảm giác buồn nôn.
Ngược lại, hành khách nên tránh đọc sách, lướt web, chơi game hoặc nhìn vào màn hình điện thoại/máy tính bảng trong suốt chuyến bay. Khi mắt tập trung vào một vật thể tĩnh bên trong khoang máy bay trong khi cơ thể đang chuyển động. Sự mâu thuẫn giữa tín hiệu thị giác và tiền đình sẽ gia tăng, làm trầm trọng thêm các triệu chứng say.
Trong trường hợp không thể nhìn ra ngoài hoặc cảm thấy quá khó chịu, việc nhắm mắt lại hoặc cố gắng ngủ là một giải pháp hiệu quả. Điều này giúp loại bỏ hoàn toàn tín hiệu thị giác gây nhiễu, cho phép não bộ tập trung vào tín hiệu chuyển động từ tai trong và dần thích nghi.
Hít thở sâu và thư giãn
Kỹ thuật hít thở sâu và chậm là một phương pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả đáng kể trong việc làm dịu các triệu chứng say máy bay. Hành khách nên thực hành hít thở sâu, đều và chậm rãi.
Việc hít thở sâu không chỉ giúp cung cấp đủ oxy cho phổi, từ đó giảm thiểu các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt và buồn nôn mà còn có tác dụng sâu hơn. Kỹ thuật này kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm, giúp cơ thể thư giãn và giảm phản ứng căng thẳng của hệ thần kinh giao cảm (vốn liên quan đến các triệu chứng say). Khi cơ thể thư giãn, các tín hiệu gây buồn nôn từ dạ dày đến não bộ cũng có thể được làm dịu, giúp hành khách cảm thấy dễ chịu hơn.
Sử dụng mùi hương dễ chịu: Bạc hà, gừng, chanh
Một số mùi hương tự nhiên có thể giúp làm dịu cảm giác buồn nôn và khó chịu khi say máy bay. Dầu bạc hà hoặc kẹo bạc hà là những lựa chọn phổ biến. Vì tinh dầu bạc hà có tác dụng làm dịu dạ dày và giúp tinh thần thư giãn. Hành khách có thể mang theo một chai nhỏ tinh dầu bạc hà để ngửi hoặc nhai kẹo bạc hà.
Tương tự, gừng cũng là một “thần dược” tự nhiên chống buồn nôn hiệu quả. Uống trà gừng ấm trước và trong chuyến bay, hoặc ngậm một lát gừng tươi, kẹo gừng cũng rất hữu ích. Mùi hương của gừng không chỉ làm ấm cơ thể mà còn giúp thư giãn tinh thần và giảm cảm giác buồn nôn.
Ngoài ra, mùi hương của vỏ cam hoặc chanh tươi cũng có tác dụng làm phân tán sự chú ý và giúp giảm cảm giác buồn nôn. Một số người còn thấy việc ngửi mùi bánh mì nướng cũng có tác dụng tương tự. Các mùi hương này không chỉ làm phân tán sự chú ý khỏi cảm giác khó chịu mà còn có tác dụng làm dịu dạ dày và hệ thần kinh, giảm cảm giác buồn nôn một cách tự nhiên.
Vận động nhẹ nhàng, tránh ngồi một tư thế quá lâu
Trong các chuyến bay dài, việc ngồi yên một tư thế quá lâu có thể làm tăng cảm giác khó chịu và mệt mỏi. Góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng say máy bay. Hành khách nên cố gắng vận động nhẹ nhàng các ngón tay và ngón chân thường xuyên để duy trì lưu thông máu và tránh bị tê bì.
Việc điều chỉnh tư thế ngồi để cảm thấy thoải mái nhất cũng rất quan trọng. Tránh ngồi gập chân hoặc gác chân lên cao gây ảnh hưởng đến người xung quanh và hạn chế khả năng co rút cơ.
Vận động nhẹ không chỉ giúp duy trì lưu thông máu, giảm tê bì mà còn có thể cung cấp thêm tín hiệu cảm thụ bản thể (proprioceptive) cho não bộ. Giúp não nhận thức rõ hơn về vị trí và chuyển động của cơ thể trong không gian. Điều này góp phần giảm thiểu sự mất cân bằng cảm giác, hỗ trợ não bộ trong việc xử lý các tín hiệu chuyển động và giảm bớt cảm giác say.
Các biện pháp tự nhiên hỗ trợ giảm say máy bay
Gừng – “Thần dược” chống buồn nôn từ thiên nhiên
Gừng từ lâu đã được xem là một “thần dược” tự nhiên trong việc chống buồn nôn và say tàu xe. Gừng chứa các hợp chất hoạt tính sinh học như gingerol và shogaol. Có tác dụng chống viêm và chống nôn, tác động trực tiếp lên hệ tiêu hóa và thần kinh trung ương để giảm buồn nôn.
Có nhiều cách để sử dụng gừng:
- Trà gừng: Uống một tách trà gừng nóng trước hoặc trong chuyến bay. Hành khách có thể mang theo vài lát gừng tươi hoặc gói trà gừng và xin nước nóng trên máy bay.
- Kẹo gừng: Ngậm kẹo gừng hoặc kẹo cao su vị gừng cũng là một lựa chọn tiện lợi.
- Tinh dầu gừng: Hít tinh dầu gừng cũng có thể giúp giảm buồn nôn đáng kể.
Việc sử dụng gừng không chỉ làm ấm cơ thể mà còn hỗ trợ thư giãn tinh thần, giúp giảm chứng buồn nôn khi đi máy bay hiệu quả.
Bấm huyệt
Bấm huyệt là một phương pháp y học cổ truyền không dùng thuốc. Được nhiều người áp dụng để giảm buồn nôn và say tàu xe. Phương pháp này hoạt động bằng cách tác động lực lên các điểm cụ thể trên cơ thể để điều hòa dòng năng lượng và làm dịu hệ thống thần kinh liên quan đến tiêu hóa.
Điểm bấm huyệt nổi tiếng và được nghiên cứu nhiều nhất cho chứng buồn nôn là điểm P6 (Neiguan). Điểm này nằm ở cổ tay, cách nếp gấp cổ tay khoảng ba ngón tay (chiều rộng của ba ngón tay của chính bạn), giữa hai gân lớn.
Cách thực hiện bấm huyệt điểm P6:
1/ Duỗi thẳng lòng bàn tay.
2/ Đặt ba ngón tay của bàn tay đối diện ngang qua cổ tay, với ngón áp út nằm ngay nếp gấp cổ tay.
3/ Đặt ngón cái của bàn tay đối diện ngay dưới ngón trỏ, giữa hai gân lớn. Đây chính là điểm P6.
4/ Dùng ngón cái hoặc ngón trỏ ấn mạnh nhưng nhẹ nhàng vào điểm này theo chuyển động tròn trong khoảng 2-3 phút cho đến khi cảm thấy hơi tức hoặc nhức nhẹ.
5/ Lặp lại tương tự với cổ tay còn lại.
Các mẹo dân gian khác: Kẹo cao su, bánh mì, khoai tây
Ngoài gừng và bấm huyệt, một số mẹo dân gian đơn giản cũng được nhiều người tin dùng để giảm say máy bay:
- Nhai kẹo cao su: Hành động nhai kẹo cao su có thể giúp phân tán sự chú ý khỏi cảm giác buồn nôn và ổn định hệ thống tiền đình bằng cách cung cấp thêm tín hiệu cảm giác cho não bộ. Việc nhai liên tục giúp giảm các luồng thông tin xung đột tới não bộ và phân tán sự chú ý.
- Ăn bánh mì nướng hoặc bánh quy giòn: Các loại thực phẩm tinh bột nhẹ, dễ tiêu này giúp hấp thụ axit dạ dày và làm dịu hệ tiêu hóa, từ đó giảm cảm giác buồn nôn.
- Khoai tây: Tương tự như bánh mì, khoai tây luộc, hấp hoặc nướng cũng là một lựa chọn tốt để ổn định dạ dày và cung cấp năng lượng nhẹ nhàng.
- Ngửi vỏ quýt, chanh tươi: Mùi hương mạnh mẽ của vỏ cam hoặc chanh tươi có thể giúp làm phân tán tư tưởng và giảm cảm giác buồn nôn.
Thuốc chống say máy bay: Khi nào nên dùng và lưu ý khi sử dụng thuốc
Trong trường hợp các biện pháp tự nhiên không đủ hiệu quả hoặc khi hành khách có tiền sử say nặng, việc sử dụng thuốc chống say máy bay có thể là cần thiết. Tuy nhiên, việc này cần được thực hiện cẩn trọng và tốt nhất là theo chỉ định của bác sĩ.
Các loại thuốc chống say máy bay phổ biến hiện nay
Có một số nhóm thuốc chính được sử dụng để chống say tàu xe, bao gồm cả say máy bay:
- Thuốc kháng histamine: Đây là nhóm thuốc phổ biến nhất, bao gồm các hoạt chất như Dimenhydrinate (Dramamine), Meclizine (Bonine), và Cinnarizine. Các thuốc này hoạt động bằng cách ức chế các tín hiệu gây buồn nôn đến não. Tác dụng phụ phổ biến nhất là gây buồn ngủ, điều này đôi khi lại được xem là một lợi thế vì giúp hành khách ngủ trong suốt chuyến bay và quên đi cảm giác khó chịu.
- Thuốc kháng cholinergic: Điển hình là Scopolamine, thường có dạng miếng dán sau tai (Transderm Scop) hoặc viên uống. Thuốc này hoạt động bằng cơ chế cản trở acetylcholine – một chất dẫn truyền thần kinh gây kích thích hoạt động tiết nước bọt và các biểu hiện khác khi say xe. Miếng dán có tác dụng kéo dài lên tới 72 giờ, rất tiện lợi cho các chuyến bay dài.
- Các loại thuốc hỗ trợ khác: Một số sản phẩm như DongSung TosLong của Hàn Quốc chứa Nicotinamide (Vitamin B3), Caffeine và Pyridoxine Hydrochloride (Vitamin B6) nhằm hỗ trợ chức năng thần kinh, duy trì tỉnh táo và giảm mệt mỏi, đồng thời giảm tiết dịch dạ dày để ngăn ngừa buồn nôn.
Các loại thuốc chống say hoạt động trên các cơ chế khác nhau (kháng histamine gây buồn ngủ, kháng cholinergic ức chế acetylcholine) để kiểm soát tín hiệu gây buồn nôn đến não. Tuy nhiên, việc sử dụng cần cân nhắc kỹ lưỡng tác dụng phụ và đối tượng sử dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc chống say
- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Luôn luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc chống say nào. Đặc biệt là đối với trẻ em, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, và những người đang dùng các loại thuốc điều trị khác.
- Thời điểm sử dụng: Phần lớn thuốc chống say cần được uống hoặc dán trước khi khởi hành một khoảng thời gian nhất định để thuốc có đủ thời gian phát huy tác dụng. Ví dụ, thuốc kháng histamine thường cần uống 30 phút trước bay, miếng dán Scopolamine cần dán ít nhất 4 giờ trước đó.
- Tác dụng phụ: Các loại thuốc chống say có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn ngủ, khô miệng. Hoặc cảm giác “đơ người” sau khi hết tác dụng. Một số trường hợp hiếm gặp có thể bị mất ngủ hoặc bồn chồn.
- Chống chỉ định: Thuốc kháng histamine không nên dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi (hoặc dưới 5 tuổi với Cinnarizine, dưới 12 tuổi với Meclizine). Miếng dán Scopolamine cũng không dùng cho trẻ em và phụ nữ có thai. Tuyệt đối không sử dụng thuốc chống say khi đã uống rượu bia.
- Không kết hợp nhiều loại thuốc: Không nên sử dụng nhiều loại thuốc chống say khác nhau cùng một lúc mà không có chỉ định của bác sĩ để tránh tương tác thuốc và tác dụng phụ không mong muốn.
Những lầm tưởng phổ biến về say máy bay
Bụng đói sẽ không say
Một trong những lầm tưởng phổ biến nhất là việc nhịn đói trước chuyến bay sẽ giúp tránh bị say. Nhiều người tin rằng khi dạ dày trống rỗng, sẽ không có gì để nôn, hoặc sẽ giảm cảm giác buồn nôn. Tuy nhiên, đây là một sai lầm nghiêm trọng và có thể phản tác dụng.
Thực tế, việc đi máy bay với dạ dày trống rỗng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng say. Khi đói, dạ dày sẽ tiết ra axit, và nếu không có thức ăn để xử lý, axit này có thể gây cồn cào, khó chịu và kích thích cảm giác buồn nôn. Điều này giải thích tại sao hành khách có thể nôn sớm hơn khi bụng đói.
Lầm tưởng này xuất phát từ mong muốn tránh nôn ói, nhưng lại bỏ qua cơ chế sinh lý của dạ dày, vô tình làm tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Do đó, lời khuyên đúng đắn là nên ăn nhẹ một bữa ăn thanh đạm, dễ tiêu hóa trước khi bay để dạ dày không bị trống rỗng.
Say máy bay chỉ là do tâm lý
Một lầm tưởng khác là say máy bay hoàn toàn là do yếu tố tâm lý, và người bị say chỉ cần “cố gắng” hoặc “nghĩ thoáng” là sẽ khỏi. Mặc dù tâm lý đóng một vai trò quan trọng và có thể làm trầm trọng thêm tình trạng say. Việc cho rằng say máy bay chỉ là vấn đề tâm lý là không chính xác và có thể gây hiểu lầm.
Thực tế, say máy bay là một phản ứng sinh lý phức tạp, liên quan đến sự xung đột giữa các tín hiệu từ hệ thống tiền đình, thị giác và cảm thụ bản thể. Nó là một phản ứng bình thường của cơ thể đối với các kích thích chuyển động không đồng bộ.
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng say tàu xe không liên quan đến các vấn đề cảm xúc và một người không thể kiểm soát nó bằng ý chí. Việc đổ lỗi hoàn toàn cho tâm lý có thể khiến người bị say cảm thấy tội lỗi hoặc yếu đuối, đồng thời bỏ qua các biện pháp phòng ngừa vật lý và sinh lý hiệu quả khác. Một cách tiếp cận toàn diện, kết hợp cả quản lý tâm lý và các biện pháp vật lý, là cần thiết để đối phó hiệu quả với say máy bay.
Say máy bay sẽ tự hết khi lớn lên
Nhiều người tin rằng say máy bay là một tình trạng chỉ xảy ra ở trẻ em và sẽ tự hết khi lớn lên. Mặc dù say tàu xe có xu hướng đạt đỉnh ở trẻ em từ 6 đến 9 tuổi và có thể giảm mức độ nghiêm trọng khi trưởng thành , nhưng không phải ai cũng hoàn toàn thoát khỏi tình trạng này.
Thực tế, say máy bay có yếu tố di truyền mạnh mẽ. Nếu một trong hai phụ huynh bị say tàu xe, khả năng con cái cũng bị say là khoảng 50%. Điều này cho thấy rằng khả năng bị say có thể là một đặc điểm bẩm sinh và không phải lúc nào cũng biến mất hoàn toàn theo tuổi tác.
Tuy nhiên, khả năng thích nghi của cơ thể qua việc tiếp xúc thường xuyên với chuyển động (gọi là habituation hoặc acclimation) là có thật. Điều này có nghĩa là, với những chuyến bay thường xuyên, cơ thể có thể dần quen với các tín hiệu chuyển động và giảm bớt phản ứng say. Điều này cho thấy sự kết hợp giữa yếu tố bẩm sinh và khả năng rèn luyện của cơ thể để thích nghi.
Kết luận
Nỗi lo đi máy bay có say không là một phản ứng sinh lý phổ biến, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân từ xung đột giác quan, yếu tố tâm lý và môi trường bay, bạn có thể chủ động phòng tránh. Từ việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước chuyến đi như ngủ đủ giấc, ăn uống hợp lý, đến áp dụng các mẹo khi đang bay như chọn chỗ ngồi phù hợp, hít thở sâu, hay dùng gừng và bấm huyệt, mỗi biện pháp đều góp phần mang lại chuyến bay thoải mái. Hãy lắng nghe cơ thể và áp dụng chiến lược toàn diện để tự tin tận hưởng mọi hành trình.
Tải ngay App Vexere để tận hưởng nhiều tiện ích độc đáo cho chuyến đi trọn vẹn hơn
Vexere – Đặt vé xe khách, tàu hoả, máy bay trực tuyến với đa dạng lựa chọn và vô vàn ưu đãi
